O Día das Letras Galegas 2020 homenaxea a Ricardo Carvalho Calero, unha das figuras máis relevantes da cultura de Galicia. Dende R queremos sumarnos a este recoñecemento convidándote a descubrir as palabras e libros en galego favoritos dos nosos compañeiros.
As nosas palabras favoritas
En galego temos palabras marabillosas. Seguro que ti tes as túas preferidas, cóntanos cales son. Empezamos nosoutros/as. Estas son as palabras máis feitiñas para os nosos compañeiros:
- Caramuxo: tamén se lle coñece por mincha ou caramela. E que ricas están!
- Aturuxo: unha foliada ou romaría que se prece non pode terminar sen un bo
- Charabisca: broma sen mala intención
- Panxoliña: non só se cantan en Nadal, tamén se usa como sinónimo de ‘palabra cariñosa’
- Falcatruada: a maldade de toda a vida
- Aquelar: vale para todo. Cando non atopas a palabra que buscas ou non tes claro como dicir algo, con “aquelar” saes do paso estupendamente. Entenderanche á perfección ou imaxinarán algo diferente
- Treboada: moi típica en Galicia. Que non che pille sen paraugas
- Folerpa: que bonitos eses flocos cando neva
- Trangallada: unha palabra moi nosa que tamén usamos para dicir unha chea de cousas, para ir de festa, para dicir que algo está mal ou que non é serio, ou para referirnos a algo insignificante
Para non aburrirvos, aquí tedes outro puñado: xeito, grazas, nai, doce, maruxía, solpor, mañá, esteiro e peixe.
Literatura en galego recomendada
Como estamos moi pedichóns, preguntámoslles aos nosos compañeiros polos seus libros favoritos en galego. Estas son as súas recomendacións. Cal é a túa?
- Clásicos: algúns compis póñense aos pés dos nosos escritores máis ilustres, e quedan con “Cantares Gallegos” e “Follas Novas” de Rosalía de Castro. Recoméndannos “Os vellos non deben de namorarse” de Castelao, por “a mestura que fai dos temas do namoramento, as diferenzas sociais e a vida dos galegos/as en si mesma, aderezado todo coa retranca inesquecible do mestre de Rianxo”.
E non se esquecen de Álvaro Cunqueiro. Aínda que lidos hai tempo, “As Crónicas do Sochantre” e “Se o vello Sinbad volvese ás illas” deixaron unha pegada indeleble pola “mestría narrativa do escritor de Mondoñedo e esa maneira tan súa de mergullarnos nos seus mundos imaxinarios e fantásticos tan vinculados á Galicia máis profunda e auténtica”.
Se queres máis, “Memorias dun neno labrego”, de Xosé Neira Vilas.
- Contemporáneos: a outros compañeiros sedúcelles máis a narrativa actual. De Antonio Riveiro Coello destacan “As rulas de Bakunin”, un libro curto ambientado entre Culleredo e A Coruña, e “Laura no deserto”, unha obra de 700 páxinas que discorre entre a ría de Arousa, Barcelona e Nova York.
Outro libro que ten ‘pintaza’ para os amantes do thriller e a historia: “Izan o da saca”, de Xabier Quiroga. “Se les o título ao revés é ‘A casa do nazi’, o que nos dá pistas sobre o tema, en canto que narra unha historia na que introduce algo que moitos descoñeciamos, a presenza dos nazis en Galicia e en concreto na Ribeira Sacra”.
De novela negra, recomendan “Beleza vermella”, de Arantza Portabales: asasinato dunha rapaza en Teo e ritmo brutal. E mención especial ás nosas escritoras, dous libros: “Carrusel”, de Berta Dávila, e “Infamia”, de Ledicia Costas.
Imprescindible para outros: “A Nosa Cinza”, de Xavier Alcalá.
E terminamos con literatura infantil e xuvenil: “Cartas de inverno”, de Agustín Fernández Paz, polo seu valor sentimental “un libro ao que lle gardo moitísimo agarimo porque foi dos primeiros que lin en galego cando era pequena”.
E, por descontado, Ricardo Carvalho Calero, protagonista do Día das Letras Galegas 2020.
Ricardo Carvalho Calero
A Real Academia Galega dedica este ano o Día das Letras Galegas ao escritor, intelectual, profesor, crítico e lingüista Carvalho Calero (Ferrol 1910 – Santiago de Compostela 1990) cando se cumpren 110 anos do seu nacemento.
Ferrolán de nacemento, a súa vida transcorreu entre a cidade departamental; Santiago de Compostela, durante o seu período estudantil e a súa posterior carreira como docente, foi o primeiro catedrático de Lingua e Literatura Galega que tivo a Universidade de Compostela; Madrid, onde se traslada no 36 para preparar unhas oposicións, truncadas polo golpe militar que o levou á cadea pola súa militancia republicana; e Lugo, onde na década dos 50 dirixe o Colexio Fingoi e traballa estreitamente coa Editorial Galaxia, un proxecto presidido por Otero Pedrayo e capitaneado por Ramón Piñeiro e Francisco Fernández del Riego.
Calero “desenvolveu unha traxectoria vital fondamente vinculada á historia do galeguismo”, como destaca a RAG. Un galeguismo articulado arredor do Seminario de Estudos Galegos e da súa estreita relación con Vicente Risco, Castelao, Otero Pedrayo e outros intelectuais destacados da Xeración Nós. Participou na fundación do Partido Galeguista (1931) e no proceso de redacción do Estatuto de Autonomía para Galicia (1931-1932). Nesta etapa escribe os poemarios “Trinitarias” (1928) e “La soledad confusa” (1932), en castelán, e “Vieiros” (1931) e “O silenzo axionllado” (1934), en galego.
Desataca o seu labor no campo da historia literaria galega, da que pode considerarse fundador coa monumental “Historia da literatura galega contemporánea” (1963) e a “Gramática elemental del gallego común” (1966).
Como narrador, publicou “Xente da Barreira” (1951), primeira novela galega de posguerra, e a ambiciosa “Scórpio” (1987), Premio da Crítica de narrativa galega. Nesta obra, Calero entrelaza elementos autobiográficos para plasmar a unha xeración galeguista, demócrata e republicana, esmagada polo fascismo.
En canto á súa produción teatral, destacan “Farsa das zocas” (1963), “Auto do prisioneiro” (1970) e “A sombra de Orfeo” (1971).
A última década da súa vida, dende os 80 aos 90, dedicouna ao desenvolvemento da súa proposta reintegracionista, converténdose na súa figura de referencia.
Feliz Día das Letras Galegas a todos!