Cando chega o verán Galicia convértese nun fervedoiro de festas e celebracións de todo tipo: relixiosas, gastronómicas, históricas... Pero hai unha que destaca sobre o resto, polo seu carácter ancestral e popular, é a Rapa das Bestas de Sabucedo.
Na parroquia pontevedresa de Sabuceno na Estrada, Pontevedra, ten lugar unha das máis impresionantes manifestacións de arraigo e vontade grupal de todas as que conforman a cultura festiva galega. Cada ano a Rapa das Bestas pon no mapa mundial este pequeno núcleo rural de apenas seis quilómetros cadrados.
Que é a Rapa das bestas
A Rapa das Bestas é unha festa cultural, social e turística que se celebra en Sabucedo e que consiste en recoller do monte unha vez ao ano todos os cabalos que viven libres e salvaxes para baixalos á vila e axeitalos para que poidan sobrevivir sen problemas. Os traballos de aseo consisten en cortarlles as crinas, quitarlles os parasitos e curar as súas feridas.
Pero a festa comeza moito antes deses traballos de aseo dos cabalos. Como boa festa galega, sempre hai un aspecto relixioso. A Rapa non ía ser menos. O primeiro día celébrase a denominada “misa da alborada”, onde se solicita a protección de san Lourenzo, patrón de Sabucedo, para os animais e, tamén, para as persoas que participan na festa.
Deseguido, súbese á montaña en busca dos cabalos. A veciñanza e os visitantes colaboran en pequenos grupos recollendo os rabaños. Finalmente, o sábado, son conducidos nun gran grupo ata a aldea.
Os “aloitadores” da Rapa das bestas
A parte máis espectacular da festa é a que ten lugar no Curro, (o lugar onde se desparasita os animais), onde os “aloitadores” (veciños e veciñas que doman as “bestas”) pelexan corpo a corpo cos cabalos, literalmente, para inmobilizalos sen facerlles dano e cortarlles as crinas.
En Sabucedo os "aloitadores" non utilizan ningunha ferramenta nin utensilio para reducir o animal, só a forza e a destreza do seu corpo. As técnicas empregadas vanse ensinando de xeración en xeración, xa que hai xente de todas as idades e profesións (os aloitadores só fan este traballo unha vez ao ano, o resto do tempo teñen outros oficios).
A orixe da Rapa das bestas
As orixes ancestrais destes traballos de limpeza e desparasitación dos cabalos non están rexistrados. A crenza popular entre a veciñanza de Sabucedo é que a orixe reside no feito dunha gran peste que arrasou a comarca.
En tal situación, dúas irmás da aldea ofrecéronlle a san Lourenzo, patrón da parroquia, dúas eguas (“bestas”) da súa propiedade se as defendía do contaxio. Durante o tempo que durou a ameaza da peste, segundo conta a tradición, as irmás refuxiáronse nunha cabana non moi lonxe da vila, xa que fuxir era, naquela época, a mellor forma de librarse da peste e non morrer.
Pasada a peste, as irmás cumpriron a súa promesa, entregando ao cura as eguas, que foron liberadas polos montes veciños e, co paso do tempo, se multiplicaron nos arredores.
Rexistros sobre o comezo da Rapa das bestas
Sobre esta posible orixe da Rapa das bestas non hai moitos rexistros nos libros eclesiásticos, aínda que hai algúns datos que poderían coincidir co que conta a tradición do lugar onde se refuxiaron as irmás durante a peste. Hai topónimos en Sabucedo que poderían estar relacionados.
Como conta a lenda, as irmás refuxiáronse nunha cabana e “A Cabana” (“O Coto da Cabana”) é unha finca situada nunha carballeira a un quilómetro máis ou menos da aldea onde quedan restos de muros ou paredes dunha antiga casa.
Tamén hai outros topónimos na contorna da “Cabana”, como “Carballeira das Vellas”, “Lebagueiras vellas”, “Fonte das Vellas”, etc. que podería facer referencia ás dúas irmás.
A tradición oral podería basearse tamén nunha das pestes da que hai constancia que se produciu a partir da segunda metade do século XVI. Hai rexistros dunha peste bubónica no ano 1567 en documentos da Catedral de Santiago.
O que non hai é constancia das pestes nos documentos parroquiais, xa que se comezaron a escribir a finais do século XVII (no ano 1682).
Programa da Rapa das bestas Sabucedo 2023
Cada ano só hai tres rapas que se celebran sempre o primeiro sábado, domingo e luns de xullo. Pero para que non vos perdades ningún evento, traémosvos o programa completo das festas da Rapa das bestas 2023 de Sabucedo. Toma nota.
Xoves 6 de xullo
- 21:00 Gala en homenaxe aos "aloitadores".
Venres 7 de xullo
- 06:30 Tradicional misa na honra de san Lourenzo, patrón de Sabucedo.
- 07:00 Saída dende O Celeiro para buscar as "bestas".
- 20:00 Desfile "Tralla da terra de Montes".
- 23:00 Festival RapaSons: Actuación de Sheila Patricia, Balkan Bomba, Brinkadelia Troupe e Funkiwis.
Sábado 8 de xullo
- 11:00 Recollida das “bestas" no Castelo.
- 14:00 Entrada das "bestas" por Sabudedo.
- 14:30 "Udra" no palco da fonte.
- 16:00 Fanfarria “Taquiikardia” no palco da fonte.
- 17:00 Desfile de "Airiños de Caldelas".
- 17:30 Apertura de portas do Curro.
- 19:00 Primeiro Curro.
- 21:00 Concerto: Mekánika Rolling Band, La banda de ayer e Flavia Blanco Show.
Domingo 9 de xullo
- 11:00 Apertura de portas do Curro.
- 11:30 Gabi Reboredo (no Curro).
- 12:00 Segundo Curro.
- 14:00 Festicultores Torupe.
- 16:30 Festival de música no palco da fonte: Pandereteiras do Val de Quiereza, Polo Correo do Vento: Contadores e Ilustración, Pakolas e Cataxa Salom.
- 23:00 Festa popular no Campo do Medio: Miramar e Dolce Vita.
Luns 10 de xullo
- 11:00 Apertura de portas do Curro.
- 11:30 Gaiteiros Airiños de Caldelas (no Curro).
- 12:00 Terceiro Curro.
Fonte da imaxe da cabeceira: Spain Info