O outono é sinónimo de colleitas e de recollida de froitos. E despois de encher as despensas de víveres para pasar o duro inverno, non queda máis que celebrar. Así somos os galegos, unha festa para todo. E a máis importante, despois da vendima, é o Magosto, unha celebración onde non poden faltar o viño, castañas e música arredor dunha fogueira.
"Polo san Martiño faise o magosto coa castaña e o viño". O refraneiro galego deixa claro cales son as claves desta festa. Orixinalmente, o magosto era unha festa arredor do lume e das castañas asadas coa que os galegos homenaxeaban as colleitas.
A noite tamén é escenario dos magostos máis populares, onde se fai lume ao aire libre e entre castañas, chourizos asados, viño tinto novo, cantos e historias, continúase unha tradición cuxos elementos, entre eles a queimada final, son símbolos de vida e purificadores.
Ourense, capital do Magosto
Disto saben moito en Ourense. O carácter diferencial e o arraigo do magosto da capital do Sil, que se desenvolve con motivo das festas de san Martiño (patrón da cidade), convertérono no ano 2008 nunha festa de interese turístico de Galicia.
O cheiro a castañas asadas, a música de fondo e o cheiro a fume da fogueira séntese por toda a cidade, xa que a festa, popular e espontánea, celébrase en distintos barrios, no parque da Alameda e nos montes que o rodean.
Programación Magosto de Ourense 2023
Sábado, 11 de novembro
- 12:00 h. Rúas de Ourense: ruada de gaiteiros acompañados de xigantes e cabezudos.
- 18:00 h. Praza Maior e praza Santa Eufemia: Magosto tradicional, con bolo preñado, auga ou viño por 1€ y castañas gratis.
- 18:15 h. Rúas de Ourense: ruada de gaiteiros acompañados de xigantes e cabezudos.
- 19:00 h. Praza Maior: concerto "Brañas Folk" coa participación de Manuel Souto e Vanesa Muela.
- 20:00 h. Rúa do Progreso: orquestra La Misión.
- 23:00 h. Praza Santa Eufemia: DJ
Historia do Magosto en Galicia
As castañas e as landras foron alimento humano dende o Paleolítico. Coa expansión do cultivo da castaña polos romanos, o seu froito converteuse na base da alimentación da poboación da península, como froito fresco, seco ou moído para facer fariña.
Dende finais do século XVIII, o uso xeneralizado do millo e da pataca de América fixo que as castañas perdesen o seu papel na alimentación campesiña. Pero nunca desapareceu.
Tradicionalmente esta festa celebrábase coa recollida deste froito e tamén servía de agradecemento pola colleita recibida. Existen varias teorías sobre a orixe do termo magosto: Magnus Ustus (gran lume) ou Magum Ustum (que destaca a natureza máxica do lume).
Os rituais e a morte no Magosto
En todas as comarcas onde se celebra, sobre todo en Galicia e noutras zonas do noroeste peninsular, o Magosto está moi relacionado co culto aos mortos, sendo habitual deixar o lume da casa aceso e alimentos arredor da lareira para que os espíritos dos defuntos da familia volvan durante esa noite ás súas casas para quecerse.
Ao longo desta festa celébranse numerosos rituais tradicionais, xa sexa para purificarse, curarse, lembrar os antepasados, asistir a misa ou visitar o curandeiro local.
O Magosto na actualidade
En todo Magosto que se precie hai que facer unha fogueira e, unha vez que haxa brasas, colócase sobre elas un cilindro metálico con buracos na base, chamado tambor. Enriba deste recipiente, ou doutro semellante, estendense as castañas que previamente tiñan un corte nun extremo para que non salten nin exploten. Unha vez asadas, pelanse e cómense.
É habitual xogar cos restos das brasas e pintarse a cara con elas e saltar as fogueiras así como xogar a diferentes xogos tradicionais, contar historias, cantar cancións populares e gastar bromas.
Do Amagüestu asturiano ao Magüesto zamorano
O magosto non só é tradicional en Galicia. Todo o norte e noroeste peninsular comparten esta tradición. Por exemplo, en Asturias coñécese como Amagüestu, Müestu, Magostu ou Amagostu e pódese considerar a contraparte asturiana do Magosto, coa variante de acompañar as castañas con sidra doce.
No Amagüestu tamén é tradicional bailar o “Riu Verde”. Na véspera de Todos os Santos celébrase o Amagüestu de Difuntos, no que as familias asan castañas arredor dunha fogueira. Ao remate bótanse ao chan as castañas sobrantes para que as coman os defuntos, e adoita dicirse "¡Esto ye pa que xinten los difuntos!".
O Magosto ou Magüesto é unha das celebracións máis populares de Zamora e de Salamanca. Esta festa celébrase en compañía, reúnense os veciños cando xa está en marcha o outono, e a castaña recóllese e cómese asada con mel ou cocida con leite.
No caso de Zamora, estas festas adoitan ir acompañadas de xotas, corridos e agarrados acompañados dos sons da gaita de fol, propia de Sanabria, do bombo e da pandeireta.
O Magosto en Cantabria e en Euskadi
En Cantabria o asado de castañas coñecese como Magosta. É unha festa ancestral que se celebra en numerosas vilas, e en moitas delas vai acompañada de música tradicional ao son do “pitu”, do tambor e dos cancións montañesas.
Gaztainerre ou Gaztañarre é o nome co que se coñece esta celebración en Eukadi. Aquí cómense castañas asadas para a cea acompañadas de caracois ou morokil (masa feita con fariña de millo).
Xa coñeces a historia e os rituais do Magosto, xa o celebraches algunha vez? Lembra que cada vila pode ter unha forma diferente de celebralo, só tes que deixarte levar polos rituais e gozar das castañas, da música e da festa.
Fonte imaxe cabeceira: Turismo Concello Boiro.