blog R

O 17 de maio é unha data marcada no calendario para todos/as os/as galegos/as. É o momento de homenaxear a nosa lingua e a nosa literatura. É o Día das Letras Galegas. E este ano celebrámolo lembrando a figura de Francisco Fernández del Riego.

Día das Letras Galegas 2023 homenaxeado: Francisco Fernández del Riego

Chegamos á 60ª edición desta festividade tan nosa. O Día das Letras Galegas 2023 homenaxea a todo un personaxe relevante da historia moderna da cultura galega, o historiador, novelista, xornalista, tradutor, ensaísta e editor Francisco Fernández del Riego.

A figura de Fernández del Riego xurdiu arredor da xeración de intelectuais do grupo Nós. Durante a República foi membro do Seminario de Estudos Galegos e do Partido Galeguista, e formou parte do Consello Galego de Galeuzca (1934).

Xunto a Ramón Piñeiro e Jaime Isla Couto foi un dos principais impulsores da Editorial Galaxia nos anos 50, empresa que liderou o proceso de recuperación cultural na posguerra española.

Anos máis tarde, en 1963, apareceu, a partir da editorial Galaxia, a revista Grial, que Fernández del Riego codirixiu e para a que escribía de forma asidua.

Fernández del Riego e a Real Academia Galega

En 1960 Francisco Fernández del Riego ingresou na Real Academia Galega co discurso titulado Un país y una cultura. La idea de Galicia en nuestros escritores. E 17 anos despois pasou a ser o director da institución.

Como unha das principais figuras no ámbito cultural e intelectual galego do século XX e comezos do XXI, Fernandez del Riego foi recoñecido coa Medalla Castelao, a Medalla de Ouro do Concello de Vigo, o Premio Trasalba, o Pedrón de Ouro, o Premio de Creación Cultural da Xunta de Galicia, o Premio Celanova Casa dos Poetas ou o Premio Galego das Artes e das Letras de Galicia.

Actividades das Letras Galegas 2023

Para conmemorar as Letras Galegas realízanse por toda Galicia máis dun cento de actividades literarias, sociais, musicais e mesmo deportivas. Seleccionamos as máis destacadas para que esteas ao día:

• “Cos ollos do espírito”: exposición itinerante para dar a coñecer a figura do homenaxeado. Inaugurarase en maio e pasará pola súa vila natal, Lourenzá, e por Santiago de Compostela e Vigo.
• “Francisco Fernández del Riego: dinamizador da cultura galega”: a Biblioteca Pública Miguel González Garcés da Coruña acolle esta exposición cunha mostra bibliográfica do autor. Poderase ver do 12 ao 31 de maio de 2023.
• “Os camiños galegos na andadura de Fernández del Riego”: a Biblioteca Pública Ánxel Casal de Santiago de Compostela organiza esta mostra bibliográfica que reúne unha selección de obras sobre Fernández del Riego. Aberta do 15 de maio ao 17 de xuño de 2023.
• “Compromiso firme coa lingua e a cultura galega”: a Biblioteca Pública Antonio Odriozola de Pontevedra organiza esta exposición bibliográfica centrada sobre todo na vida e na obra do escritor. Poderase ver do 12 ao 26 de maio.
• “Lingua de Namorar 2023”: concurso online de mensaxes de amor en galego para dinamizar o uso do galego nas redes e dirixido a mozos e mozas de entre 14 e 35 anos.
• “Carreira Camiño das Letras”: carreira popular que o 17 de maio percorre un tramo do Camiño de Santiago, dende o Pico Sacro ata a Cidade da Cultura de Santiago de Compostela con edicións específicas para adultos e para nenos.
• “Día de Galicia”: para conmemorar o 92º aniversario da lectura que Francisco Fernández del Riego deu dende o balcón do Concello de Lourenzá para celebrar o Día de Galicia de 1931, levarase a cabo unha lectura escenificada e dramatizada no mesmo lugar da súa vila natal.
• “Francisco Fernández del Rigo: Relecturas”: a Cidade da Cultura de Santiago de Compostela súmase á celebración coa lectura participativa dunha recompilación de textos do homenaxeado. As gravacións serán os días 6 e 13 de maio e o vídeo final emitirase no propio Día das Letras Galegas.
• “Gala dos Premios Follas Novas”: a Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega e a Asociación Galega de Editoras e a Federación de Librarías de Galicia organizan o vindeiro 22 de maio esta gala para recoñecer a excelencia das mellores obras literarias publicadas en galego ao longo do ano pasado.

Agora que xa coñeces ao homenaxeado deste ano, imos a poñerte a proba. ¿Canto sabes do Día das Letras Galegas? Xoga con nós 😉.
 

9 curiosidades do 17 de maio, Día das Letras Galegas

• O Día das Letras Galegas celébrase o 17 de maio en homenaxe á data de publicación do primeiro libro en galego de Rosalía de Castro: Cantares Gallegos (17 de maio de1863).
• Precisamente Rosalía de Castro foi a primeira homenaxeada cen anos máis tarde, en 1963.
• Tras ela, outras catro mulleres foron recoñecidas na historia: Francisca Herrera Garrido (1987), María Mariño (2007), María Victoria Moreno (2018) e Xela Arias (2021).
• Só houbo unha homenaxe conxunta na súa historia. Foi en 1998 e dedicóuselles aos poetas medievais Martín Codax, Xohán de Cangas e Mendinho.
• Xa van 59 anos de celebración.
• Dende 1991, 28 anos despois da súa institución, o Día das Letras Galegas é festivo oficial en Galicia.
• A sede da RAG atópase na Coruña, na que foi residencia familiar de Emilia Pardo Bazán, e precisamente alí atópase a súa Casa Museo.
• O pleno extraordinario das Letras Galegas, que se celebra sempre o 17 de maio, tivo que trasladarse en 2020 a decembro debido á COVID-19.
• O Portal das Palabras, unha iniciativa da Real Academia Galega e a Fundación Barrié, elixe cada ano por votación popular a Palabra do Ano. No 2022 foi “Comadres”, mentres que no 2021 se escolleu “Tanxugueiras, no 2020 “nós” e no 2019 gañou “sentidiño”.

A quen se lle dedica o Día das Letras Galegas

Para resultar elixido/a, a Real Academia Galega ten en conta dous requisitos:

1. Ser autor/a dunha obra relevante en galego.
2. Que teñan pasado 10 anos entre a súa morte e a designación para ese día.

Non todos os autores homenaxeados naceron en Galicia. Un par de exemplos son os casos do rei Alfonso X o Sabio, que naceu en Toledo, pero escribía en galego-portugués.

Outro caso moi significativo é o de María Vitoria Moreno, que naceu en Valencia de Alcántara, Cáceres, pero que en 1963 se trasladou a vivir a Pontevedra. Ou frei Martín Sarmiento, que era de Vilafranca do Bierzo.

Escritores aos que se lles dedicou o Día das Letras Galegas

Queres saber a que autores se lles homenaxeou anteriormente o 17 de maio? Aquí che deixamos a relación de todos os escritores aos que se lles dedicou o Día das Letras Galegas por ano:

• 1963: Rosalía de Castro
• 1964: Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
• 1965:  Eduardo Pondal
• 1966: Francisco Añón
• 1967: Manuel Curros Enríquez
• 1968: Florentino López Cuevillas
• 1969: Antonio Noriega Varela
• 1970: Marcial Valladares Núñez
• 1971: Gonzalo López Abente
• 1972: Valentín Lamas Carvajal
• 1973: Manuel Lago González
• 1974: Xoán Vicente Viqueira
• 1975: Xoán Manuel Pintos Villar
• 1976: Ramón Cabanillas
• 1977: Antón Villar Ponte
• 1978: Antonio López Ferreiro
• 1979: Manuel Antonio
• 1980: Alfonso X el Sabio
• 1981: Vicente Risco
• 1982: Luis Amado Carballo
• 1983: Manuel Leiras Pulpeiro
• 1984: Armando Cotarelo Valledor
• 1985: Antón Losada Diéguez
• 1986: Aquilino Iglesia Alvariño
• 1987: Francisca Herrera Garrido
• 1988: Ramón Otero Pedrayo
• 1989: Celso Emilio Ferreiro
• 1990: Luis Pimentel
• 1991: Álvaro Cunqueiro
• 1992: Fermín Bouza Brey
• 1993: Eduardo Blanco Amor
• 1994: Luis Seoane
• 1995: Rafael Dieste
• 1996: Xesús Ignacio Ferro Couselo
• 1997: Ánxel Fole
• 1998: Xoán de Cangas, Martín Códax y Mendinho
• 1999: Roberto Blanco Torres
• 2000: Manuel Murguía
• 2001: Eladio Rodríguez
• 2002: Fray Martín Sarmiento
• 2003: Antón Avilés de Taramancos
• 2004: Xaquín Lorenzo, Xocas
• 2005: Lorenzo Varela
• 2006: Manuel Lugrís Freire
• 2007: María Mariño
• 2008: Xosé María Álvarez Blázquez
• 2009: Ramón Piñeiro López
• 2010: Uxío Novoneyra
• 2011: Lois Pereiro
• 2012: Valentín Paz Andrade
• 2013: Roberto Vidal Bolaño
• 2014: Xosé María Díaz Castro
• 2015: Xosé Filgueira Valverde
• 2016: Manuel María
• 2017: Carlos Casares
• 2018: María Victoria Moreno Márquez
• 2019: Antón Fraguas
• 2020: Ricardo Carvalho Calero
• 2021: Xela Arias
• 2022: Florencio Delgado Gurriarán
• 2023: Francisco Fernández del Riego

Quen será o próximo? Teremos que esperar un ano para sabelo, pero non para celebrar o Día das Letras Galegas, iso podémolo celebrar todo o ano falando galego e lendo a nosa literatura.

Feliz Día das Letras Galegas para todos e todas!