Non chegamos a consideralas sagradas como na India, pero as vacas en Galicia son unha institución. É o animal que máis se ve pola xeografía galega, ata o punto de que hai concellos que teñen máis vacas que habitantes. Traémosche aquí todas as curiosidades das vacas galegas para que sexas un experto, o concurso Miss Vaca Galicia e as diferentes razas, vacas autóctonas de Galicia, louras, frisonas...
Cantas vacas hai en Galicia?
Lalín, con 27.577 animais, é o concello con maior número de vacas en Galicia. Máis que habitantes (a capital do Deza conta con 20.103 persoas empadroadas). No lado oposto están os concellos de Cenlle (Ourense) e Ares (A Coruña), nos que só atopamos 7 e 13 vacas empadroadas.
Tomando como referencia os datos de 2020, hay 531.004 vacas rexistradas en Galicia. Si, todas son legais, aínda que non hai estudos sobre posibles ilegalidades vacunas.
Do mesmo xeito que a poboación galega, nos últimos anos a poboación de vacas en Galicia diminuíu. Pasamos de case 755.000 hai 20 anos a algo máis de medio millón na actualidade. O sector primario sofre na nosa comunidade.
Para facerse unha idea dos concellos nos que seguen a depender das vacas como medio de vida, os que máis teñen atópanse no interior de Pontevedra, na Mariña Lucense e no sur de Ourense. Nestes lugares é onde máis creceu o número de vacas nos últimos anos.
Pola súa banda, Abadín (Lugo) e Montederramo (Ourense) son os concellos con maiores incrementos de vacas censadas, mentres que Santa Comba foi o que máis perdeu, cunha baixada de case o 50%. Agora só teñen 10.717 vacas.
As razas de vacas en Galicia que máis abundan
En Galicia contamos con seis razas de vacas autóctonas da nosa terra. Son a Rubia Galega, a Cachena, a Vianesa, a Caldelá, a Limiá e a Frieiresa. Pero, por casualidade da vida, ningunha delas é a máis abundante.
Todos sabemos que se lles dicimos aos máis pequenos que pinten unha vaca, farano con lapis branco e negro. É a que máis se ve no noso territorio.
Segundo os datos do sistema nacional de información sobre razas (ARCA), a Frisona segue a ser a raíña das vacas en Galicia. O motivo é a súa predisposición a dar leite.
A segunda, como non podía ser menos, é a Rubia Galega, máis querida entre as granxas de carne, xa que é unha das máis saborosas.
As catro razas máis abundantes de vacas en Galicia son as seguintes:
Frisona
As vacas frisonas en Galicia son facilmente recoñecidas polo seu aspecto: as súas manchas brancas e negras. As vacas adoitan ser grandes, cun peso medio de 650-770 kg. Teñen un corpo longo e esvelto cun peito ancho e profundo. As vacas frisonas teñen unha cabeza ancha, un perfil plano e cornos curtos.
É unha das poucas razas de vacas de Galicia que aumentou en número nos últimos anos. Pasaron de 299.475 a 301.841 en só dúas décadas.
Rubia Galega
As vacas rubias en Galicia teñen unha fisionomía moi proporcional. A Rubia Galega é unha vaca de tamaño mediano, cun tórax profundo, longo e arqueado. Os seus lombos son anchos, planos e musculosos e as súas coxas, nádegas e patas son longas e inclinadas.
A súa cor característica é castaño claro ou marrón. É a raíña da carne das vaca. En 2023 había en Galicia un censo de 31.390 exemplares, menos da metade que hai unha década.
Cachena
A vaca Cachena caracterízase polo seu tamaño pequeno ou mediano e o seu pelaxe avermellado, groso e rizado. Estas vacas posúen cornos prominentes e robustos, que lles dan un aspecto maxestoso.
Son animais moi adaptables e resistentes, capaces de sobrevivir en condicións difíciles e terreos montañosos. En 2012 había 5.049 vacas cachenas, que o ano pasado ascenderon a 5.452.
Vianesa
A vaca vianesa é a que ten o flequillo. Non é unha broma. Son características as abundantes formacións de pelo na testa destas vacas e tamén nos pavillóns das orellas, os chamados pendentes.
O peso medio de Vianesas é de 560 kg para as femias e de 850 kg para os machos e a altura media á cruz é de 132 cm para as femias e 138 cm para os machos. Actualmente hai un total de 2.880 inscritas en toda Galicia.
Pero non só hai Frisonas, Rubia Galegas, Cachenas ou Vianesas. En Galicia hai moitas vacas, este é o censo dos distintos tipos de vacas da nosa comunidade:
- Frisona: 301.841.
- Rubia Galega: 31.390.
- Cachena: 5.452.
- Vianesa: 2.880.
- Caldelá: 1.626.
- Limiá: 1.577.
- Asturiana da Montaña: 1.521.
- Limousin: 1.421.
- Frieiresa: 947.
- Aquitania: 798.
- Fleckvieh: 265.
- Charolais: 251.
- Parda de Montaña: 34.
Curiosidades sobre as vacas
Se pensabas que o sabías todo sobre as vacas, poñémoste a proba. Todos sabemos o típico, que teñen catro estómagos e que rumian, pero aquí traemos os datos máis curiosos que, moi probablemente, descoñecías:
- Pasan o 40% do día rumiando. As vacas pasan unha media de 6 a 7 horas ao día comendo e unhas 8 mastigándoa. Non descansan en todo o día.
- Non teñen dentes dianteiros superiores. É dicir, están sen dentes. En total teñen 32 dentes na boca, pero na parte superior das mandíbulas teñen un tipo de almofada ríxida que lles axuda a recoller forraxe.
- Teñen un gran olfacto. Cheiran ata 10 quilómetros de distancia. Ademais, poden detectar situacións estresantes a través dos ouriños e das feces dos seus compañeiros.
- Ven todo, teñen unha gran visión. A localización dos seus ollos nos lados da súa cabeza permite que as vacas teñan unha visión de case 360° sen facer ningún movemento de cabeza. Só teñen un punto cego: na parte traseira da columna, xusto detrás do rabo.
- Recoñecen voces e os seus tons. Son capaces de recoñecerte porque o seu oído é moi sensible e son capaces de identificar o ton no que lles falas, polo que tes que ser amable e cariñoso para que te traten ben.
- Non distinguen a cor vermella. Nin as vacas nin os touros teñen receptores para esta tonalidade, aínda que identifican ben as cores amarela, verde, azul e roxa.
- Son os maiores produtores de leite do mundo. As vacas producen ao redor do 90% do leite que se consume en todo o mundo.
- Contribúen ao cambio climático pola súa produción de gas metano. En xeral, a gandeiría é unha das maiores fontes agrícolas de emisión de gases de efecto invernadoiro, producindo ata 100 kg de metano ao ano.
- As vacas case non dormen. Estímase que dormen profundamente só de 3 a 4 horas ao día. E fano en períodos curtos ao longo do día.
- A maioría das razas de vacas están en perigo de extinción. En todo o territorio español existen 41 razas autóctonas de vacas, das que 32 están en perigo de extinción.
- Son grandes bebedoras de auga. Unha vaca adulta de 450 kg de peso pode inxerir ata 45 litros de auga ao día.
- Recoñecen sabores. As vacas teñen 25.000 papilas gustativas, coas que poden identificar sabores como o doce, o azedo, o salgado e o amargo.
- Son animais lonxevos. A súa vida media na natureza é de 20 a 25 anos. A máis vella rexistrada no mundo chamábase Big Bertha, viviu 49 anos e tivo 39 descendentes.
- Nadan bastante ben. A pesar do seu peso e volume, son excelentes nadadores, polo que poden cruzar facilmente regatos ou ríos en busca de alimento.
- Teñen diferentes tipos de personalidade. Son complexas, sofisticadas social e emocionalmente. Teñen os seus propios desexos e preferencias.
Miss Vaca Galicia
Non poderiamos falar de vacas en Galicia sen lembrar o concurso Miss Vaca Galicia.
Miss Vaca Galicia é un certame que organiza anualmente o programa da Televisión de Galicia “Luar”. O seu obxectivo é determinar cal é a vaca máis fermosa de toda a comunidade. A primeira edición deste concurso tivo lugar no ano 2006.
Para sorpresa de ninguén, xa que o programa de maior duración da Televisión de Galicia conta con bos datos de audiencia, nos últimos anos o certame gañou moita sona grazas ás redes sociais.
O influencer Ibai Llanos fixo campaña a favor deste programa e conseguiu, por exemplo, que na edición de 2021 o hashtag oficial do programa e os empregados para votar ás representantes de Pontevedra, Lugo, Ourense e A Coruña se situasen como os catro primeiros trending topics da rede social.
Agora só queda esperar ao verán para asistir ao novo concurso de Miss Vaca Galicia. O concurso é un claro reflexo do que son as vacas para a comunidade galega.