Todos sabemos como son e seguro que temos algún preto. Os hórreos en Galicia son unhas edificacións que hoxe en día son máis de decoración que de uso, pero antigamente eran unha necesidade para os labregos e un símbolo de prosperidade. Contámosche cal é a súa orixe, para que serven, as diferentes variantes, as localidades de Galicia con máis hórreos e cales son os máis grandes da nosa Comunidade.
A localidade con máis hórreos de Galicia
Descoñécese (oficialmente) o número de hórreos que hai en Galicia, pero diversos estudos estiman que no 2004 eran uns 30.000, aínda que o seu número está a diminuír rapidamente.
En apenas unhas décadas, os hórreos pasaron de ser unha construción indispensable na casa de todo labrego a caer case en desuso ou a ser utilizados como meras construcións estéticas ou decorativas. Este cambio forzoso de uso levou ás autoridades a tomar medidas e clasificalos como patrimonio para evitar a súa desaparición a curto prazo.
Para saber que localidade de Galicia ten máis hórreos, temos que falar de algo relativamente común en toda Galicia: as agrupacións de hórreos. Entre os máis singulares destacan os conxuntos de Combarro (parroquia do concello de Poio, Pontevedra), con 76 hórreos, entre os que hai de madeira, pedra e mixtos. Considérase a vila de Galicia con máis hórreos en total.
En Filgueira (Cerdedo) hai un grupo de 15 hórreos mixtos; hai dúas agrupacións no concello de Dodro, unha con 20 hórreos mixtos e outra con 15 hórreos de pedra; a de Bornalle (Muros), con 22 hórreos de pedra; a da Merca, con 33 hórreos de madeira e dous mixtos.
Na vila de Vivenzo (Melón, Ourense) existe unha orixinal agrupación de 10 hórreos de vara, que no seu día eran 15. Presentan unha cámara invertida sobre un forxado apoiado sobre pés de granito.
Hórreos máis grandes de Galicia
A rivalidade polo tamaño tamén chegou aos hórreos galegos. Si, o tamaño importa; sempre foi un símbolo de prosperidade, e ao comparar a capacidade dos hórreos galegos destacan tres: un en Rianxo e dous en Carnota.
- O hórreo máis longo de Galicia (sen adxudicación oficial) sitúase en Rianxo, parroquia do Araño, no lugar de Traba, e mide 37,05 metros de lonxitude. Ten 2,40 metros de ancho, case 2,70 metros de alto, e ten unha capacidade de 170 metros cúbicos. Tamén é o hórreo de maior capacidade de toda a comunidade.
- En Lira (parroquia de Carnota) atopamos outro hórreo de 22 pés e 36,53 metros pero é máis estreito, ten 1,60 metros de ancho. Este hórreo, como é habitual nos hórreos propiedade da Igrexa, forma parte dun conxunto arquitectónico formado pola igrexa, a casa parroquial (actualmente en mal estado) e un pombal.
- No concello de Carnota tamén atopamos outro gran hórreo. Situado preto da igrexa de Santa Comba, feito no século XVIII, ten unha lonxitude de 34,74 metros por un ancho de 1,90 metros. Nada menos que 22 pares de pés.
Se non coñeces estes tres hórreos, non dubides en visitalos; é toda unha experiencia (e gratuíta). Seguro que tes un preto, pero se exploras Galicia, descubrirás as súas diferentes formas e materiais.
A orixe dos hórreos
Non está moi claro cando e onde apareceron os hórreos. Algunhas hipóteses remóntanse á prehistoria, mentres que outros estudos cren que a súa orixe é xermánica, e outros derivaríana dun tipo de casa asturiana anterior á chegada dos romanos.
Non existe un consenso real sobre a orixe dos hórreos pero a primeira representación gráfica documentada dun hórreo remóntase ao século XIII e ás Cantigas de Santa María, atribuídas a Alfonso X O Sabio.
Sexa cal for a súa orixe, coa chegada do millo americano no século XVIII, o graneiro desapareceu e foi necesario agrandalo para ter capacidade para almacenar as espigas e dotalo para que o millo rematase a súa maduración ben ventilado, seco e a salvo da choiva. Foi entón cando comezou a expansión dos hórreos en Galicia tal e como hoxe os coñecemos.
Tipos de hórreos en Galicia
O hórreo é un tipo de construción popular para almacenar millo ou outros produtos agrícolas. Consta dunha cámara de madeira ou pedra, con orificios de ventilación nas paredes para evitar a humidade, que se levanta sobre unha base xeralmente de columnas (chamadas pés), para quedar fóra do alcance dos animais.
Non todos os hórreos galegos son iguais, e hai variacións no tipo de soportes, forma, tamaño e materiais de construción.
As diferenzas do territorio galego tamén se notan na forma de denominalos. No sur de Galicia chámanse xeralmente canastros, canastos ou cabanas. Entre a ría de Vigo e o río Miño chámanse canizos, piornos no Salnés, e paneira, orno ou órneo no Morrazo.
No centro e norte de Galicia chámanse hórreo ou hórrio, cabazo no noroeste da Coruña e cabozo no norte de Lugo. No leste de Galicia chámanse cabaceiros, cabaceiras, cabeceiros ou cabeceiras. Mentres que aos do leste de Lugo tamén se lles chama horros.
Ademais das distintas formas de denominalos, podemos diferenciar distintos tipos de hórreos en Galicia:
- En canto á forma: poden ser de planta redonda ou cabaceiros; de forma rectangular, ou cabazo; e planta cadrada, ou asturiana.
- En canto aos materiais: de varas entrelazadas, de madeira, de pedra, mixtos e de cachotería.
Xa ves canta variedade de hórreos de Galicia podes visitar.
Un mundo por descubrir!
Fonte imaxe cabeceira: Turismo do Concello de Poio.