Se por algo coñecemos a vila mariñeira de Camariñas é polos seus encaixes e bolillos. Na Costa da Morte, esta pequena localidade coruñesa soubo transmitir a súa arte e amor polo encaixe de bolillos de Camariñas. Encargáronse diso as palilleiras, mantendo viva esta antiga tradición que se remonta ao século XVI, hoxe convertida en artesanía.
Non hai imaxe máis típica de Camariñas que un grupo de palilleiras tecendo encaixes de bolillos. Con paciencia, arte e esforzo colocaron o encaixe de bolillos por todo o mundo.
A principal característica do encaixe de bolillos de Camariñas é que está feito a man entrelazando fíos nunha almofada seguindo un debuxo previamente feito en cartolina ou picado.
Esta técnica, a dos bolillos, procede do século XVI, dos intercambios comerciais que existían entre os mercaderes galegos e os portos de Flandes. A partir destes contactos, foise desenvolvendo en Camariñas durante anos o traballo, ata acadar o grao de perfección que hoxe coñecemos.
Roupa de mesa, xogos de sabas, colchas, traxes de voda... son creados polas palilleiras, bolillo a bolillo, alfinete a alfinete, logrando manter viva esta singular expresión artística, social e cultural.
Historia do encaixe de bolillos de Camariñas
Podemos ser románticos e transmitir as lendas que moitos coñecen do encaixe de bolillos de Camariñas que se contaron dende hai décadas. Unha destas lendas fala dunha caracola de serea que inspiraba os encaixes a unha moza para poder casar.
A outra lenda máis coñecida trata dun barco italiano que naufragou nas costas da vila mariñeira e un dos seus superviventes, en sinal de agradecemento aos camariñeses pola súa axuda, ensinoulle os segredos da arte do palillar aos veciños da zona.lugar.
Pero se queremos ser máis precisos, o que está documentado é que no século XVII os fidalgos camariñeses regresaron da Guerra de Flandes casados con mulleres flamencas que achegaron novas técnicas á arte da fiación.
En toda esa época, o encaixe xa era coñecido e valorado por toda a clase alta, alcanzando o seu máximo esplendor no século XVIII, grazas á aprendizaxe da xente do lugar. Daquela xa se facían as primeiras “palilladas”, un costume que se mantén ata os nosos días, xa que a arte dos bolillos segue sendo en gran parte grupal.
A finais do século XIX e principios do XX, o encaixe de Camariñas gozaba de moi boa fama e exportábase en gran cantidade a América.
Estes envíos foron interrompidos pola crise colonial e polas guerras. Unha vez rematados os conflitos e reorganizado o sector, rexurdiu a actividade, ata os nosos días, no que máis de 2.000 palilleiras crean encaixe de Camariñas para diferentes sectores económicos e sociais.
Mostra do Encaixe de Camariñas 2024
Se queres coñecer en profundidade todo o que rodea a arte dos bolillos e os seus encaixes, non podes perderte a feira anual deste produto que se celebra todos os anos en Semana Santa.
Á Mostra do Encaixe de Camariñas, nada en 1991, acoden milleiros de persoas que se achegan a ver en directo o traballo de palilleiras locais e de todos os lugares do mundo onde se elabora o encaixe de bolillos.
A Mostra do Encaixe de Camariñas 2024 estará aberta dende o mércores 27 de marzo ata o domingo 31 de marzo.
Ten por lema "Camariñas Sorprende" para reivindicar o encaixe como un elemento de valor para coñecer o municipio, ao igual que as festas, as tradicións, as paisaxes e a gastronomía.
Hai actos para todos os gustos, este é o programa da Mostra do Encaixe de Camariñas 2024, que publica a Mostra Encaixe de Camariñas Deputación da Coruña:
Mércores 27 de marzo:
-
15:00 h.: Apertura da XXXIII Mostra do Encaixe de Camariñas. Encontro de encaixeiras e encaixeiros da Costa da Morte e das escolas infantís municipais.
-
16:30 h.: Inauguración oficial con autoridades.
-
18:00 h.: Desfile dos máis pequenos co “PequEncaixe”. Desfile de Grandes Deseñadores coa actuación de Lucía Pérez.
-
21:00 h.: Peche.
Xoves 28 de marzo:
-
11:00 h.: Apertura. Encontro de encaixeiras e encaixeiros.
-
11:50 h.: Presentación do libro "Querida Camariñas… Lo que debí decirte" de Ainhoa Conde.
-
12:20 h.: Presentación do libro "Tres Imperios" de Alfonso de Sas.
-
12:45 h.: Desfile “ArtEncaixe”. Desfile “PequEncaixe”.
-
16:45 h.: Desfile dos Deseñadores Noveis coa actuación de HYDN.
-
18:00 h.: Desfile “ReEncáixame”. Desfile de Grandes Deseñadores.
-
19:15 h.: Desfile dos Deseñadores Noveis coa actuación de HYDN.
-
21:00 h.: Peche.
Venres 29 de marzo:
-
11:00 h.: Apertura. Encontro de encaixeiras e encaixeiros das escolas infantís municipais.
-
12:00 h.: Presentación do libro "Camariñas meu curruncho e Beldoña miña barca" de Antonio Puertas Lema.
-
12:20 h.: Presentación do libro "O pracer da chuvia" de Manuel Vázquez.
-
12:45 h.: Primeiro desfile das "Delegacións de encaixeiras internacionais". Desfile de Grandes Deseñadores.
-
16:45 h.: Desfile “ReEncáixame”. Desfile “ArtEncaixe”.
-
18:00 h.: Desfile dos Deseñadores Noveis.
-
19:15 h.: Desfile dos Deseñadores Noveis.
-
19:30 h.: Dentro do "Gourmet entre encaixes" prepararase unha degustación gastronómica de polbo, a cargo de Frigoríficos de Camariñas.
-
20:30 h.: Encontro entre grandes deseñadores e os máis noveis: “Falemos de moda”.
-
21:00 h.: Peche.
Sábado 30 de marzo:
-
11:00 h.: Apertura. Encontro de encaixeiras e encaixeiros das escolas infantís municipais.
-
11:30 h.: Presentación da equipación da equipa feminina da “Escola de Fútbol Concello de Camariñas Juan Cabrejo”.
-
12:00 h.: Visita dos Bolechas aos máis pequenos do PequEncaixe.
-
12:30 h.: Desfile “ReEncáixame”, “ArtEncaixe” e “PequEncaixe”.
-
14:00 h.: Dentro do "Gourmet entre encaixes" prepararase unha degustación gastronómica de rodaballo, a cargo de Stolt Sea Farm.
-
16:45 h.: Desfile dos Deseñadores Noveis.
-
18:00 h.: Segundo desfile das "Delegacións de encaixeiras internacionais". Desfile de Grandes Deseñadores.
-
19:15 h.: Desfile dos Deseñadores Noveis.
-
20:30 h.: Monólogo de Carlos Blanco.
-
21:00 h.: Peche.
Domingo 31 de marzo:
-
11:00 h.: Apertura. Encontro de encaixeiras e encaixeiros das escolas infantís municipais
-
12:00 h.: "VII Encontro de Corais", no que participarán a Coral Polifónica Santa María de Cambre, a Coral Oliveira do Monte Branco e a Coral Brisas do Mar de Camariñas.
-
12:45 h.: Desfile “Encaixe con Guillermina Kids”.
-
17:00 h.: Desfile dos Deseñadores Noveis e fallo do Xurado.
-
19:30 h.: Desfile de “Encaixeiras Senior de Camariñas” e “PequEncaixe”. Anuncio de gañadores do XXX Concurso de Noveis Deseñadores. Clausura coa actuación de Astarot.
-
21:00 h.: Peche.
Ademais, durante os cinco días habrá moita máis música repartida por cada curruncho da mostra. Sonará o folclore das agrupacións Abrindo Rejo, Con toda en banda, Golpe de Mar, Vaiche Boa, Asociación Mar Devalado de Camelle, o grupo de gaitas da Escola Municipal e a Asociación As Cansorriñas.
Que é e como se fai o encaixe de bolillos
Para quen non saiba o que é o encaixe de bolillos de Camariñas, pódese definir como unha técnica de encaixe téxtil que consiste en tecer fíos que se enrolan inicialmente en bobinas, denominadas bolillos, que facilitan o seu rápido movemento.
O tecido creado vaise suxeitando mediante alfinetes pegados nunha almofada, que se chama "mundillo". A colocación dos alfinetes adoita ser determinado por un patrón de "pequenos buracos" na almofada, tamén coñecido como "picado".
Aínda que tradicionalmente o encaixe de bolillos se facía con liño, seda, la e algodón, hoxe en día pódense atopar todo tipo de encaixes, con fíos finos ou grosos, incluso con fíos de metais preciosos ou fibras sintéticas.
Como aprender e onde ver o encaixe de bolillos de Camariñas
Se non tes a sorte de coñecer a alguén que faga encaixe de bolillos, hai escolas de encaixe na zona de Camariñas, onde se ensina aos máis pequenos e pequenas a arte do palillar (os puntos, as técnicas, os encaixes e os seus nomes).
As obras das palilleiras pódense ver e mercar nos comercios de Camariñas, no Museo do Encaixe de Camariñas e nas salas de exposicións da zona, así como durante a Mostra do Encaixe de Camariñas. Durante o evento celébranse desfiles de moda onde deseñadores de todo o mundo amosan as súas creacións, sempre co encaixe de Camariñas incorporado.
Outros tipos de encaixe
Aínda que para un galego o encaixe galego de Camariñas é moi coñecido, existen outros tipos de encaixe artesán espallados por toda a península.
O encaixe catalán xa se facía dende o século XVI, pero non foi ata o século XIX cando adquiriu prestixio.
En Cataluña, moitas empresas especializáronse na confección de pezas en blonda, un encaixe realizado en seda, e os deseños caracterizáronse por elementos florais (técnica utilizada para facer mantillas).
Unha das técnicas típicas de Cataluña é o “ret fi” ou encaixe de Arenys, técnica derivada do encaixe de algodón e de cor branca, con deseños xeométricos ou debuxos sinxelos.
Unha das grandes empresas catalás de encaixe foi Casa Fiter de Barcelona, fundada en 1845, que participou en numerosas exposicións internacionais.
Outro encaixe coñecido en España está en Almagro. Esta cidade manchega foi o centro de produción máis importante de España de tapetes, unha variante do encaixe de bolillos feito con fío de seda.
En Almagro, a elaboración do encaixe é unha tradición que se transmite nas familias e que se conserva por toda a zona do Campo de Calatrava, coa que aínda se elaboran as súas coñecidas mantillas. Ademais, en Almagro hai un Museo do Encaixe e do Tapete onde se pode coñecer toda esta arte.
Sexa cal for a orixe do encaixe de bolillos, non cabe dúbida de que é un símbolo de identidade de Camariñas, no que en cada recuncho e a calquera hora do día se pode ver ás palilleiras tecendo o encaixe de bolillos. Se queres coñecelo máis de preto, a Mostra do Encaixe é un evento que non tes que perder.
Fonte imaxe de cabeceira: Concello de Camariñas